1h22 avec Adeline Dieudonné

Writer // Boris Rodesch - Photography // Michel Verpoorten

Adeline Dieudonné est connue pour son écriture noire et décalée. L’écrivaine bruxelloise a récemment publié un deuxième roman chez L’Iconoclaste : Reste. Après l’immense succès de La Vraie Vie, et la sortie de son « objet littéraire non identifié », Kérozène, l’autrice et comédienne, âgée de 40 ans, revient secouer la scène littéraire avec un récit plus introspectif, spontané, tordu et sans tabou.

Boris Rodesch a pris le Thalys avec Adeline Dieudonné

Tu viens souvent à Paris ?

Oui, particulièrement en période de promotion, où je viens deux à trois fois par semaine.

Si tu devais décrire ton enfance ?

Très heureuse et confortable, j’ai grandi à la campagne dans un milieu bourgeois. On avait beaucoup d’animaux à la maison. Nous étions libres et connectés à la nature. J’allais à l’école à pied. Mes parents étaient assez insouciants, on se baladait toute la journée à vélo dans les champs. C’était une enfance ultra privilégiée, loin des problèmes du monde, entourée de parents aimants, avec déjà beaucoup de lecture.

Y a-t-il un roman qui t’a marquée ?

Mémoires d’un âne, de la comtesse de Ségur. C’est le premier roman que j’ai lu et ça a été un choc. Je devais avoir 8-9 ans. Je m’étais imprégnée du langage de l’époque. Je parlais au passé simple, ma grande sœur se foutait de moi… Ensuite, il y a eu Conan Doyle, et puis Maupassant, au début de l’adolescence.

Le plus beau cadeau que tu reçois, gamine ?

Ma première chaine hi-fi offerte par ma grand-mère, avec un CD de Mylène Farmer. À 9 ans, pouvoir écouter de la musique seule dans ma chambre, c’était génial.

Que voulais-tu faire plus tard ?

Éleveuse de chiens ou vétérinaire. Vivre seule avec mon cheval dans les forêts canadiennes.

Que retiens-tu de ton parcours professionnel avant que tu ne te révèles autrice, à 35 ans?

J’ai commencé le conservatoire de Bruxelles pour devenir comédienne. Ce n’était pas mon premier choix, mais mon amoureux voulait qu’on étudie ensemble. J’ai continué un an et demi avant d’abandonner. J’ai ensuite rejoint les cours Florent à Paris, mais j’ai arrêté car mon amoureux, resté à Bruxelles, me manquait trop. J’ai tenté ma chance en passant des castings, mais ça ne marchait pas. J’ai été serveuse pendant quelques années, puis je suis ensuite devenue maman à vingt-quatre ans et j’ai abandonné l’ambition de devenir actrice, car il fallait payer le loyer. Mon amoureux m’a quittée, j’ai repris une formation en comptabilité. J’ai travaillé dans une boîte de production pour le cinéma jusqu’à la naissance de ma deuxième fille, à trente ans, où j’ai choisi de changer d’orientation pour bosser dans un bureau d’études d’architecture d’intérieur. J’y ai passé une année à vendre des plaids, j’ai eu une première grosse crise existentielle. J’ai remis ma démission avec l’envie de m’impliquer dans la rénovation durable de bâtiments, mais je n’avais aucune formation. Après quelques mois d’errance, je me suis retrouvée perdue et dépitée au Bar du Matin, à Saint-Gilles. Thomas Gunzig était assis à la table voisine, on ne se connaissait pas, on a commencé à discuter, je lui ai parlé de mon éco-anxiété et de mes angoisses, il trouvait ça très intéressant : « Mais pourquoi tu n’écris pas là-dessus ?». Suite à cette rencontre, j’ai commencé à écrire.

Et tu écris Bonobo Moussaka.

J’ai commencé par ce seul en scène, car j’avais déjà essayé d’écrire des scénarios dans ma vingtaine : comme je voulais être comédienne, je me disais que si je proposais un excellent scénario, le réalisateur serait bien obligé de me proposer un rôle. Mais avec Bonobo Moussaka, j’ai été légèrement plus maligne, sachant que contrairement au cinéma, qui réclame d’énormes financements, le théâtre est plus accessible. Au regard de tous les projets non aboutis que j’avais déjà entrepris, je me suis fait le serment d’aller au bout de l’écriture et de le jouer au minimum deux dates, quitte à louer une petite salle. J’ai enchaîné avec une première nouvelle, Amarula, et depuis, je n’ai plus jamais eu l’envie d’arrêter d’écrire.

(NDLR : Parue dans le recueil Pousse-café en 2017, Amarula a remporté le Grand Prix du concours de la Fédération Wallonie-Bruxelles.)

Ta rencontre avec Thomas Gunzig a donc été un vrai déclic ?

J’avais besoin d’un pygmalion, d’un homme qui m’accompagne. Après avoir écrit Bonobo Moussaka et Amarula, Thomas m’a poussée à faire ce que je ne me serais jamais autorisé seule, à savoir écrire un roman. Je me suis alors lancée dans l’écriture de La Vraie Vie.

Avec déjà une certaine routine dans l’écriture, et si oui, a-t-elle évolué ?

Sous les conseils de Thomas, qui m’avait dit : « Tu n’arriveras jamais au bout de l’écriture de quoi que ce soit sans t’imposer une certaine rigueur », j’essaie d’être régulière, sans jamais me forcer. Même si je n’écris pas beaucoup, j’écris tous les jours. Lorsque j’écrivais La Vraie Vie, je venais de me séparer du papa de ma deuxième fille et j’avais recommencé à travailler en production cinéma. Je mettais mon réveil à 5 heures du matin pour sanctuariser une heure d’écriture, avant que mes filles ne se lèvent. Pour Kérozène et Reste, c’était différent. Je n’étais plus obligée de combiner l’écriture avec un autre boulot. Thomas m’avait aussi conseillé d’écouter de la musique en écrivant, c’était un excellent conseil. Pouvoir brainstormer avec un écrivain, c’est vraiment une chance inouïe. Désormais, je lui envoie mes manuscrits et inversement.

(NDLR : Adeline Dieudonné a rédigé La Vraie Vie en écoutant du métal. Pour Reste, elle a varié les plaisirs… Vous retrouverez sa playlist à la fin du roman, et sur une plateforme de streaming bien connue.)

Quelle est la part autobiographique dans La Vraie Vie ?

À l’exception du rapport protecteur avec mon petit frère et de l’aversion pour la chasse et tout ce qui touche au fait de tuer des animaux, il n’y a rien d’autobiographique. Je n’ai jamais connu les violences conjugales, ni en tant qu’enfant, ni en tant que femme. Par contre — et je n’y ai pas du tout pensé au moment de l’écriture —, ce qui est profondément lié à mes obsessions du moment, c’est mon regard sur ces deux enfants qui essaient de grandir dans un monde de merde avec une mère sous l’emprise de la violence masculine et un père qui représente le patriacapitalisme. Selon moi, c’est cette conjonction entre nos systèmes économiques et nos systèmes patriarcaux qui compromet l’avenir de nos enfants.

Quelles sont les autres peurs qui t’animent en regardant tes enfants grandir ?

On fait le trajet dans l’autre sens ?

Traduit dans 22 langues, prochainement adapté au cinéma par Marie Monge, La Vraie Vie a également été joué au théâtre, où tu interprétais ton héroïne. Après Bonobo Moussaka, c’était la deuxième fois que tu montais sur scène grâce à ton œuvre littéraire. Une jolie façon de renouer avec tes envies de devenir actrice ?

Jouer Bonobo Moussaka, c’était un kif monstrueux, à la hauteur de la prise de risque. Étant socialement identifiée comme « une comédienne ratée », et n’ayant plus fait de théâtre depuis près de quinze ans, monter sur scène avec mon texte était vertigineux, mais ça a fonctionné. Une vraie connexion s’est créée avec le public. J’ai réalisé une trentaine de dates sur un an et demi. J’ai vécu cette belle aventure grâce au metteur en scène Gaëtan Bayot, parce que là aussi, j’avais besoin qu’il y ait au moins une personne qui valide ce projet, qui me dise que mon texte en valait la peine et que j’étais capable de le jouer sur scène.

Pour La Vraie Vie, j’avais aussi 100 % confiance en Georges Lini. J’avais beaucoup d’admiration pour son travail de metteur en scène. La grande différence entre le métier d’autrice et d’actrice, c’est le fait qu’en tant que comédienne, on n’est pas en sécurité, on est entre les mains d’un metteur en scène auquel il faut faire confiance. Ce n’était pas gagné, les répétitions ont été très difficiles, j’ai galéré et j’ai senti mon manque d’expérience face aux autres comédiens plus aguerris. J’ai surtout réalisé que je me sentais beaucoup mieux chez moi avec ma tasse de thé et mon chat sur les genoux (rires). Être en sécurité du soir au matin, ne pas s’exposer et pouvoir gérer son temps, ce sont des conditions de travail tellement plus confortables. Après, jouer au théâtre, c’est extraordinaire. Il n’y a rien qui me procure un plaisir plus grand que d’être sur scène, quand ça se passe bien.

As-tu parfois envie de remettre le pied à l’étrier ?

Oui, mais d’un autre côté, les rôles — particulièrement pour les femmes à partir de 40 ans — sont si peu nombreux… Je n’ai pas du tout envie de « piquer le boulot » de comédiennes accomplies, grâce à ma notoriété. J’ai aussi la chance d’avoir suffisamment de travail comme autrice. Mais c’est vrai que s’il y avait plus de place pour les actrices entre 40 et 60 ans, je ne me poserais peut-être pas cette question.

Tu apprécies aussi particulièrement la solitude propre à ton métier d’autrice ?

Énormément ! Je pars parfois m’isoler dans les Ardennes pour écrire. Je fais mes courses à l’avance, et je passe une semaine sans parler à personne. C’est le luxe intégral. Dans la vie de tous les jours aussi, puisque je ne vis plus en couple. C’est une vraie libération, ça me fait un bien fou. Certainement parce que c’est une solitude choisie et non subie. Une semaine sur deux, je reçois tout l’amour et la sécurité affective dont je peux rêver grâce à mes filles, et dès que j’ai envie de voir mes potes, on se voit.

As-tu des inspirations parmi les auteurs et les autrices ?

Stephen King, Patricia Highsmith, Lionel Schriver… Je reviens volontiers vers ces auteurs et autrices pour me stimuler en phase d’écriture. Je lis aussi beaucoup d’essais. Pour Reste, je me suis inspirée de Réinventer l’amour de Mona Chollet, de Le cœur sur la table de Victoire Tuaillon, ou encore de mon éditrice et autrice Titiou Lecoq.

Quatre écrivaines… Rien d’étonnant sachant que tu soulignes souvent l’importance de stimuler une production culturelle féminine pour changer les codes de nos sociétés patriarcales.

Nous sommes inondés d’une production masculine. Au-delà de voix féminines, nous avons besoin d’entendre toutes les voix. Pour l’instant, la voix hégémonique est celle des hommes, blancs, bourgeois, hétérosexuels… On ne peut pas aller vers une société égalitaire tant qu’on n’entendra pas tous les récits. La production culturelle est phagocytée par un segment très mince de la population. C’est pour cette raison qu’au niveau de ma consommation culturelle, j’essaie d’aller vers des personnes issues de minorités en tous genres. Comment peut-on comprendre ce que c’est, par exemple, de porter le voile, si on n’a jamais écouté des femmes qui le portent ? C’est absolument nécessaire. L’héroïne dans Reste en parle aussi. Comment est-ce que les femmes pourront enfin se détacher de leur besoin d’être validées par des hommes ? J’ai réalisé, en lisant beaucoup d’autrices, que leur pensée, leur validation devenaient, à mes yeux, aussi importantes que celles des hommes. L’idéal serait de pouvoir se détacher de la validation de tout le monde. Le jour où j’y arriverai, j’irai vivre dans un monastère en Inde.

Cela me ramène à Cyril Dion qui insiste, lui aussi, sur l’importance de changer les récits dans son militantisme écologique.

L’écologie est complètement liée aux luttes pour l’égalité. Alice Zeniter le dit très bien dans son fabuleux livre Toute une moitié du monde, lorsqu’elle explique comment, dans les productions culturelles, la représentation de la nature en tant que simple décor dans lequel évolue les héros favorise le fait de la négliger ou de considérer le vivant comme une ressource à notre disposition et non comme un tout dont on ferait partie, dont notre survie dépend.

Comment perçois-tu le caractère pérenne d’une œuvre littéraire, le fait qu’elle s’inscrit, d’une certaine façon, dans le patrimoine culturel ?

Comme je suis convaincue que les systèmes desquels dépend notre civilisation sont appelés à s’effondrer, je ne vois pas du tout les choses de façon linéaire, je ne me pose pas la question de savoir si on enseignera du Adeline Dieudonné à l’école dans cent ans… Par contre, c’est rassurant de se dire que puisque j’ai vendu 300 000 exemplaires de La Vraie Vie, il en restera bien un ou deux quelque part. J’ai une autre inquiétude qui concerne la mainmise des milliardaires sur le monde de l’édition, au même titre que sur le monde médiatique. Lorsqu’un Vincent Bolloré détient des dizaines de maisons d’édition, cela signifie qu’il pourrait décider, du jour au lendemain, qu’un livre ne soit plus imprimé, il l’a déjà fait d’ailleurs… C’est une préoccupation légitime tout à fait actuelle, mais je me rassure en me disant que tout ce qui est imprimé et vendu est imprimé et vendu, et que personne ne pourra jamais changer ça.

Qu’est-ce qui a changé depuis cet énorme succès rencontré par La Vraie Vie ?

Écrire est devenu mon métier ! Je peux faire ça toute la journée. Pouvoir me dire chaque matin : « Je me lève, je vais déposer mes enfants à l’école et puis j’ai huit heures devant moi pour écrire », c’est juste incroyable.

Tu viens de publier Reste… Es-tu du genre à passer directement à autre chose, ou au contraire, tu accompagnes volontiers la sortie d’un nouveau livre ?

J’aime avoir les retours des gens sur mes romans. Ils peuvent faire évoluer mon point de vue, car ils ont chacun une lecture différente. Il arrive parfois qu’ils me disent de quoi mon livre parle. Étant à fond dans la narration, je n’en suis pas forcément consciente au moment de l’écriture. Je me souviens de nos analyses de textes à l’école, lorsqu’on cherchait, par exemple, à comprendre ce que Zola voulait dénoncer dans son œuvre. Je me disais que tous ces auteurs étaient tellement brillants. En réalité, ils n’avaient probablement pas imaginé tout ça. C’est très réconfortant de le comprendre en tant qu’autrice.

Ce deuxième roman évoque largement la mort et le couple. Quels seraient, selon toi, les ingrédients du couple parfait en 2023 ?

Une relation où on ne s’oblige à rien en termes de cohabitation, de sexualité ou de parentalité. J’encourage mes filles à vivre ensemble ou avec leurs potes, plutôt qu’avec la personne dont elles seront amoureuses. La sexualité aussi, ça ne doit pas être quelque chose d’obligé. Je trouverais ça très beau qu’un couple puisse se dire à un moment : « On s’aime toujours, ça ne change rien à notre relation, mais ça m’intéresse moins. » On fait l’amour si on en a envie, mais on peut aussi avoir des phases où on choisit de s’intéresser au jardinage ou au tricot… Il y a beaucoup trop de pression sur le désir, le sexe, on doit aimer ça, on doit le faire souvent… Dans le couple idéal, les rapports devraient être égalitaires, sans aucun lien de subordination. Mais ça demanderait de vivre dans un monde où les hommes et les femmes sont totalement égaux, on n’y est pas encore…

Tu ne serais jamais devenue autrice si…

Je n’avais pas rencontré Thomas Gunzig.

Si tu devais tout recommencer ?

Je me donnerais une éducation politique beaucoup plus importante. Je m’y attèle depuis un moment, mais j’ai pris beaucoup de retard.

Peux-tu citer des personnalités politiques qui font la différence ?

Philippe Poutou, François Ruffin et Sandrine Rousseau.

Un conseil aux jeunes auteurs et autrices qui hésitent à se lancer ?

Écrire tous les jours autant que faire se peut, pas trop se mettre la pression et être gentil avec soi. Et ne jamais oublier qu’un premier jet est souvent moche et que le gros du travail d’écriture est en réalité de la réécriture.

As-tu déjà une idée pour un éventuel prochain roman ?

J’ai une idée de personnage et de situation, je ne pensais pas que ça viendrait si vite, je suis contente. Comme je suis aussi un peu plus confiante, je me demande si ce projet ne sera pas plus ambitieux. J’aimerais prendre le temps d’écrire un livre plus fourni, qui dépasse le cadre du format classique d’un roman. Il pourrait être accompagné d’un podcast et d’une pièce de théâtre, d’une série de nouvelles ou de spin-offs qui rejoignent son univers.

Nous arrivons à Paris. Avant de te laisser rejoindre ta séance de dédicaces organisée à la Fnac Montparnasse, pourrais-tu faire la critique littéraire de Reste ?

C’est un livre absolument brillant, la production littéraire peut s’arrêter demain car le livre ultime a été écrit (rires).

1 UUR 22 MET Adeline Dieudonné

Adeline Dieudonné staat bekend om haar donkere en excentrieke manier van schrijven. De schrijfster uit Brussel heeft onlangs een tweede roman uitgebracht bij Iconoclaste: Reste. Na het enorme succes van Het echte leven en het verschijnen van haar ‘ongedefinieerd literair object’ Kerozine, verschijnt de 40-jarige schrijfster en actrice terug op het literaire toneel met een meer introspectief, spontaan, verwrongen en ongeremd verhaal.

Boris Rodesch nam samen met Adeline Dieudonné de Thalys

Kom je vaak in Parijs?

Ja, vooral tijdens promotiewerkzaamheden, dan kom ik er twee of drie keer per week.

Hoe zou je je jeugd willen omschrijven?

Als heel gelukkig en fijn. Ik ben opgegroeid op het platteland in een middenklasse milieu. We hadden thuis veel dieren. We waren vrij en verbonden met de natuur. Ik ging te voet naar school. Mijn ouders waren vrij zorgeloos, we reden de hele dag op de fiets door de velden. Het was een zeer bevoorrechte jeugd, ver van de problemen van de wereld, omringd door liefhebbende ouders, met toen al veel lezen.

Is er een boek dat je geraakt heeft?

De lotgevallen van een ezel van de Gravin de Ségur. Het was het eerste boek dat ik las en het was een schok. Ik was een jaar of acht, negen. Ik had me de taal van die tijd eigen gemaakt. Ik sprak in de passé simple, mijn grote zus lachte me uit... In mijn vroege tienerjaren daarna volgde Conan Doyle en Maupassant.

Wat was het mooiste cadeau dat je als kind gekregen hebt?

Mijn eerste stereo-installatie van mijn oma, met een cd van Mylène Farmer. Het was geweldig om als 9-jarige alleen op mijn kamer naar muziek te luisteren.

Wat wilde je later worden?

Hondenfokster of dierenarts. Alleen met mijn paard in de Canadese bossen wonen.

Wat herinner je je van je beroepscarrière voordat je op 35-jarige leeftijd schrijfster werd?

Ik begon aan het Conservatorium van Brussel om actrice te worden. Het was niet mijn eerste keuze, maar mijn vriendje wilde dat we samen gingen studeren. Ik heb het anderhalf jaar volgehouden en ben toen gestopt. Vervolgens begon ik aan de Cours Florent in Paris, maar daar ben ik gestopt omdat ik mijn vriendje (die in Brussel was gebleven) te veel miste. Ik heb castings gedaan maar dat was geen succes. Vervolgens heb ik een paar jaar gewerkt als serveerster waarna ik op 24-jarige leeftijd moeder werd. Ik heb toen alle ambities om actrice te worden uit mijn hoofd gezet omdat de huur betaald moest worden. Mijn vriend had me inmiddels verlaten en ik ben een opleiding tot boekhouder gaan doen. Ik heb bij een filmproductiebedrijf gewerkt tot aan de geboorte van mijn tweede dochter (ik was toen 30) waarna ik besloot om van richting te veranderen en bij een interieurontwerpbureau ben gaan werken. Ik heb daar een jaar plaids verkocht en toen kreeg ik mijn eerste grote existentiële crisis. Ik diende mijn ontslag in met de wens om me bezig te houden met duurzame bouwrenovatie, maar ik had geen opleiding. Na een paar maanden van omzwervingen, kwam ik verloren en depressief terecht in de Bar du Matin, in Sint-Gillis. Thomas Gunzig zat aan een tafel naast me, we kenden elkaar niet en we raakten aan de praat. Ik vertelde hem over mijn milieubezorgdheid en mijn angsten en hij vond dat erg interessant: “Maar waarom schrijf je daar niet over?”. Dankzij deze ontmoeting ben ik begonnen met schrijven.

En je schreef Bonobo Moussaka.

Ik begon met deze onemanshow, omdat ik in mijn twintiger jaren al had geprobeerd om scripts te schrijven. Omdat ik actrice wilde worden, dacht ik dat als ik met een uitstekend script zou komen, de regisseur me wel een rol zou moeten aanbieden. Maar met Bonobo Moussaka was ik iets wijzer, wetende dat in tegenstelling tot film, waarvoor enorme bedragen nodig zijn, theater toegankelijker zou zijn. Gezien alle onafgemaakte projecten die ik al had ondernomen, zwoor ik het schrijven door te zetten en minstens twee data te spelen, zelfs als ik daarvoor een kleine zaal moest huren. Vervolgens schreef ik mijn eerste korte verhaal, Amarula, en sindsdien heb ik nooit meer willen stoppen met schrijven.

(NVDR: Amarula werd gepubliceerd in de collectie Pousse-café in 2017, en won de Grand Prix van het concours van de Federatie Wallonië-Brussel)

Dus je ontmoeting met Thomas Gunzig was echt een ommekeer?

Ik had een mentor nodig, iemand om me te begeleiden. Nadat ik Bonobo Moussaka en Amarula had geschreven, spoorde Thomas me aan om te doen wat ik zelf nooit had durven doen, namelijk een roman schrijven. Dus begon ik met het schrijven van Het echte leven.

Is er een bepaalde routine in het schrijven, en zo ja, heeft deze zich ontwikkeld?

Op advies van Thomas, die tegen me zei dat ik nooit iets zou kunnen schrijven zonder mezelf een zekere strengheid op te leggen, probeer ik regelmatig te zijn, zonder mezelf ooit te forceren. Ook al schrijf ik niet veel, ik schrijf wel elke dag. Toen ik Het echte leven schreef, waren de vader van mijn tweede dochter en ik net uit elkaar en was ik net begonnen bij een filmproductiebedrijf. Ik zette mijn wekker om vijf uur ‘s morgens om een uur te kunnen schrijven voordat mijn dochters wakker werden. Bij Kerozine en Reste was het anders. Ik hoefde niet langer het schrijven met een andere baan te combineren. Thomas had me ook aangeraden om naar muziek te luisteren onder het schrijven, een geweldige tip! Te kunnen brainstormen met een schrijver is echt een ongelofelijk geluk. Sindsdien stuur ik hem mijn manuscripten en vice versa.

(NVDR: Adeline Dieudonné schreef Het echte leven terwijl ze naar metal muziek luisterde. Tijdens Reste, wisselde ze de muziek af ... Haar playlist staat achter in de roman en op een bekend streaming platform).

Wat is het autobiografische deel van Het echte leven?

Met uitzondering van de beschermende relatie met mijn broertje en de afkeer van jagen en alles wat met het doden van dieren te maken heeft, is er niets autobiografisch. Ik heb nooit huiselijk geweld meegemaakt, niet als kind en niet als vrouw. Aan de andere kant (en daar heb ik helemaal niet over nagedacht op het moment van schrijven), wat diep verbonden is met mijn toenmalige obsessies is mijn kijk op deze twee kinderen die proberen op te groeien in een klotewereld met een moeder die in de greep is van mannelijk geweld en een vader die het vaderlands kapitalisme vertegenwoordigt. Volgens mij is het deze samenhang tussen onze economische en patriarchale systemen die de toekomst van onze kinderen in gevaar brengt.

Welke andere angsten heb je als je je kinderen ziet opgroeien?

Reis je ook mee terug?

Het echte leven is vertaald in 22 talen en wordt binnenkort verfilmd door Marie Monge. Het werd ook opgevoerd in het theater, waar je zelf jouw heldin speelde. Na Bonobo Moussaka stond je voor de tweede keer op het podium met je literaire werk. Een mooie manier om je wens om actrice te worden alsnog te verwezenlijken?

Bonobo Moussaka spelen was een enorme kick, net zo groot als het genomen risico. Omdat ik maatschappelijk gezien een ‘mislukte actrice’ was en al bijna vijftien jaar geen theater meer had gedaan, was het heel spannend om met mijn script het podium op te gaan, maar het lukte. Er ontstond een echte band met het publiek. Ik heb ongeveer dertig voorstellingen gedaan in anderhalf jaar tijd. Ik heb dit prachtige avontuur beleefd dankzij regisseur Gaëtan Bayot, want ook hier had ik ten minste één persoon nodig die dit project bestaansrecht gaf, die me vertelde dat mijn tekst de moeite waard was en dat ik in staat was om hem op het podium te brengen.

Voor Het echte leven had ik ook 100% vertrouwen in Georges Lini. Ik had veel bewondering voor zijn werk als regisseur. Het grote verschil tussen schrijfster zijn en actrice is het feit dat je als actrice niet veilig bent, je bent in handen van een regisseur die je moet vertrouwen. Het was niet gemakkelijk, de repetities waren erg moeilijk, ik worstelde en voelde mijn gebrek aan ervaring tegenover de andere meer ervaren acteurs. Ik realiseerde me vooral dat ik me thuis veel meer op mijn gemak voelde met mijn kopje thee en mijn kat op schoot (lacht). Het is zoveel fijner werken als je je van ‘s avonds tot ‘s morgens veilig voelt, niet kwetsbaar en je tijd zelf kunt indelen. Achteraf gezien is theater spelen geweldig. Er is niets dat me meer plezier geeft dan op het toneel staan, als het goed gaat.

Heb je soms niet weer zin om terug op het podium te staan?

Ja, maar aan de andere kant liggen de rollen (vooral voor vrouwen boven de 40) niet voor het oprapen. Ik heb geen zin om ‘de banen te stelen’ van gerenommeerde actrices, alleen vanwege mijn bekendheid. Ik heb ook het geluk dat ik genoeg werk heb als schrijfster. Maar het is waar dat als er meer mogelijkheden waren voor actrices tussen de 40 en 60 jaar, ik me die vraag misschien niet zou stellen.

Houd je ook zo van de eenzaamheid die hoort bij het schrijverschap?

Enorm! Ik trek me soms terug in de Ardennen om te schrijven. Ik doe van tevoren mijn boodschappen en breng dan een week door zonder iemand te spreken. Dat is een totale luxe. Ook in het dagelijkse leven trouwens want ik woon niet samen. Het is echt een bevrijding en doet me enorm goed. Vooral omdat het een gekozen eenzaamheid is en niet een opgelegde. Om de week krijg ik van mijn dochters alle liefde en emotionele geborgenheid die ik maar kan wensen, en wanneer ik zin heb om mijn vrienden te zien, spreken we af.

Vind je inspiratie bij andere schrijvers of schrijfsters?

Stephen King, Patricia Highsmith, Lionel Schriver … Ik val graag terug op deze auteurs om me te stimuleren in de schrijffase. Ik lees ook veel essays. Voor Reste werd ik geïnspireerd door Réinventer l’amour van Mona Chollet, Le cœur sur la table van Victoire Tuaillon en door schrijfster en mijn redactrice Titiou Lecoq.

Vier vrouwelijke schrijvers ... Niet verrassend, aangezien je vaak het belang benadrukt van het stimuleren van een vrouwelijke culturele productie om de regels van onze patriarchale samenlevingen te veranderen.

We worden overspoeld met mannelijke productie. Naast vrouwenstemmen moeten we alle stemmen horen. Op dit moment heerst de stem van blanke, burgerlijke, heteroseksuele mannen. We bereiken geen gelijkwaardige samenleving als we niet alle verhalen horen. De culturele productie wordt geabsorbeerd door een zeer klein segment van de bevolking. Daarom probeer ik, wat mijn culturele consumptie betreft, mensen van alle mogelijke minderheden te bereiken. Hoe kun je bijvoorbeeld begrijpen hoe het is om een sluier te dragen, als je nooit hebt geluisterd naar vrouwen die een sluier dragen? Dat is absoluut noodzakelijk. De heldin uit Reste praat er ook over. Hoe kunnen vrouwen zich eindelijk losmaken van hun behoefte om door mannen te worden erkend? Na het lezen van veel vrouwelijke schrijvers, besefte ik dat hun denken, hun validatie, in mijn ogen even belangrijk werd als die van mannen. Het liefst zou ik me losmaken van ieders validatie. De dag dat ik zover ben, ga ik in een klooster in India wonen.

Dit brengt me terug bij Cyril Dion, die in zijn ecologisch activisme ook hamert op het belang van veranderende verhalen.

Ecologie is volledig verbonden met de strijd voor gelijkheid. Alice Zeniter verwoordt het heel goed in haar geweldige boek Toute une moitié du monde. Ze legt uit hoe in culturele producties de voorstelling van de natuur als een eenvoudig decor waarin de helden evolueren ertoe leidt dat zij wordt verwaarloosd of beschouwd als een middel waarover wij beschikken en niet als een geheel waarvan wij deel uitmaken en waarvan onze overleving afhangt.

Hoe zie jij het blijvende karakter van een literair werk, het feit dat het in zekere zin deel uitmaakt van het culturele erfgoed?

Aangezien ik ervan overtuigd ben dat de systemen waarvan onze beschaving afhangt, op instorten staan, zie ik de dingen helemaal niet lineair. Ik vraag me niet af of iemand over 100 jaar op school nog les krijgt over Adeline Dieudonné. Aan de andere kant is het een geruststellende gedachte dat, aangezien ik 300.000 exemplaren van Het echte leven heb verkocht, er nog wel ergens één of twee zullen overblijven. Ik heb wel een andere zorg over de wurggreep van miljardairs in de uitgeverswereld en de mediawereld. Wanneer iemand als Vincent Bolloré tientallen uitgeverijen bezit, betekent dit dat hij van de ene op de andere dag kan besluiten dat een boek niet meer gedrukt wordt, en dat heeft hij dan ook al gedaan. Dat is vandaag de dag een terechte zorg, maar ik stel mezelf gerust door te denken dat alles wat gedrukt en verkocht is, gedrukt en verkocht blijft, en niemand kan dat ooit veranderen.

Wat is er veranderd sinds het grote succes van Het echte leven?

Schrijven is mijn beroep geworden! Ik kan dit de hele dag doen. Om elke ochtend tegen mezelf te kunnen zeggen: “Ik sta op, ik breng de kinderen naar school en dan heb ik acht uur om te schrijven”, dat is gewoon ongelofelijk.

Je hebt onlangs Reste uitgebracht. Ben jij dan iemand die verder gaat met andere dingen, of vind je het leuk om de release van een nieuw boek te volgen?

Ik krijg graag feedback van mensen op mijn boeken. Ze kunnen mijn standpunt veranderen, want ze lezen het elk op een andere manier. Het gebeurt zelfs dat ze me zeggen waar mijn boek over gaat. Omdat ik veel met het verhaal zelf bezig ben, ben ik me daar op het moment van schrijven niet per se van bewust. Ik herinner me onze tekstanalyses op school nog, toen we bijvoorbeeld probeerden te begrijpen wat Zola in zijn werk aan de kaak wilde stellen. Ik vond deze schrijvers allemaal zo briljant. In werkelijkheid hadden ze zich dit alles waarschijnlijk niet op die manier bedacht. Het is heel geruststellend om dat als schrijver te begrijpen.

Deze tweede roman gaat grotendeels over de dood en het koppel. Wat zouden volgens jou de ingrediënten zijn van het perfecte koppel anno 2023?

Een relatie zonder verplichtingen op het gebied van samenwonen, seksualiteit of ouderschap. Ik moedig mijn dochters aan om samen te wonen of met hun vrienden, in plaats van met degene op wie ze verliefd zijn. Seksualiteit hoeft ook niet iets verplichts te zijn. Ik zou het heel mooi vinden als een stel op een gegeven moment zou kunnen zeggen: «We houden nog steeds van elkaar, het verandert niets aan onze relatie, maar ik ben er minder geïnteresseerd in.” We bedrijven de liefde als we daar zin in hebben, maar er kunnen ook fasen zijn waarin we ons interesseren voor tuinieren of breien. Er ligt te veel druk op het verlangen, op seks, dat je het leuk moet vinden, het vaak moet doen. Bij het ideale koppel zou de relatie gelijkwaardig moeten zijn, zonder enige ondergeschiktheid. Maar dan moeten we leven in een wereld waar mannen en vrouwen volledig gelijk zijn, en daar zijn we nog niet.

Je zou nooit schrijfster zijn geworden als ...

Ik Thomas Gunzig niet ontmoet had.

Als je alles opnieuw zou moeten doen?

Ik zou mezelf een veel grotere politieke opleiding geven. Ik ben er al een tijdje mee bezig, maar ik loop ver achter.

Kun je enkele politieke figuren noemen die het verschil maken?

Philippe Poutou, François Ruffin en Sandrine Rousseau.

Enig advies voor jonge schrijvers en schrijfsters die aarzelen om de sprong te wagen?

Schrijf elke dag zoveel mogelijk, leg niet te veel druk op jezelf en wees lief voor jezelf. En vergeet nooit dat een eerste versie vaak slecht is en dat het grootste deel van het schrijven eigenlijk het herschrijven is.

Heb je al een idee voor een eventuele volgende roman?

Ik heb een idee voor een personage en een situatie, ik had alleen niet gedacht dat het zo snel zou komen dus ik ben blij. Aangezien ik ook wat meer vertrouwen heb, vraag ik me af of dit project niet iets ambitieuzer zal zijn. Ik zou graag de tijd willen nemen om een omvangrijker boek te schrijven dat verder gaat dan de klassieke roman. Een boek in combinatie met een podcast en een toneelstuk, een reeks korte verhalen of spin-offs die aansluiten bij zijn universum.

We komen aan in Parijs. Voordat je naar je signeersessie in de Fnac Montparnasse gaat, kun je een literaire recensie geven van het boek Reste?

Het is een absoluut briljant boek, de literaire productie kan morgen stoppen want het ultieme boek is geschreven (lacht).

ADELINE DIEUDONNÉ
www.adelinedieudonne.com
Adeline_Dieudonne
www.thalys.com